Σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία

Αν και οι περισσότερες γυναίκες θα επιθυμούσαν να μην έχουν καθόλου τριχοφυΐα, η πραγματικότητα είναι, ότι όλοι οι άνθρωποι, ξεκινώντας λίγο πριν από την εφηβεία, εμφανίζουν μόνιμες τρίχες σε διάφορα σημεία του σώματος. Για τις γυναίκες είναι αναμενόμενη και φυσιολογική η παρουσία τριχών στο εφήβαιο (γύρω από τα γεννητικά όργανα), τις μασχάλες και τα κάτω άκρα, ενώ σε μικρότερο βαθμό μπορούν να υπάρχουν κάποιες τρίχες στην κοιλιά και τα άνω άκρα. Οι περισσότερες γυναίκες εμφανίζουν επίσης λίγες τρίχες γύρω από τις θηλές των μαστών. Όλες αυτές οι τρίχες είναι σκουρόχρωμες και σκληρές, υποδηλώνοντας έτσι την εξάρτησή τους από τις ανδρικές ορμόνες, που παράγονται στα επινεφρίδια και τις ωοθήκες. Κυριότερη εξ αυτών είναι η τεστοστερόνη, ενώ άλλες είναι η ανδροστενεδιόνη (Δ4) και η διυδροεπιανδροστερόνη (DHEA). Ο αριθμός των τριχών που εξαρτώνται από τις ανδρικές ορμόνες ποικίλει από άτομο σε άτομο, ενώ η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο, τόσο από τη μητέρα, όσο και από τον πατέρα. Στις Μεσογειακές χώρες, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η πατρίδα μας, οι γυναίκες έχουν φυσιολογικά περισσότερες τρίχες, τόσο από τις γυναίκες των Βόρειων Ευρωπαϊκών κρατών, όσο και από τις γυναίκες της Άπω Ανατολής. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι γυναίκες στην Ινδία έχουν φυσιολογικά περισσότερες τρίχες από τις γυναίκες των Μεσογειακών χωρών.

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, οι περισσότερες γυναίκες θα επιθυμούσαν να μην είχαν καθόλου τρίχες και υποκειμενικά θεωρούν υπερβολικές σχεδόν οποιεσδήποτε τρίχες εμφανίζουν στο σώμα τους. Αυτό, όμως δεν καθιστά όλες τις τρίχες παθολογικές, μιας και στην ιατρική ορίζουμε ως παθολογικό, μόνο ότι οφείλεται σε κάποια ασθένεια ή ότι αποτελεί αίτιο ασθένειας. Με αυτό το σκεπτικό διεξήχθησαν πολλαπλές έρευνες, που προσπάθησαν να ξεχωρίσουν τις φυσιολογικές από τις παθολογικές τρίχες. Αυτές οι προσπάθειες κατέληξαν σε μια μελέτη του 1961, που διεξήγαγαν οι Ferriman και Gallwey, με την οποία καθιερώθηκε η ποσοτική αξιολόγηση των τριχών, με βάση έναν πίνακα που πρότειναν αυτοί οι σπουδαίοι ερευνητές. Με αυτόν τον πίνακα αξιολογείται το σύνολο των τριχών του ανθρωπίνου σώματος, και το άθροισμα στις επί μέρους περιοχές ονομάζεται Ferriman Gallwey score. Όταν αυτός ο δείκτης φτάνει ή ξεπερνά το 8, η τριχοφυΐα ονομάζεται αυξημένη και συνήθως σχετίζεται με κάποια ορμονική ανωμαλία, οπότε και απαιτεί ενδοκρινολογική εκτίμηση. Σε περιοχές του πλανήτη, όπου οι γυναίκες εμφανίζουν γενικά λιγότερη τριχοφυΐα (όπως η Άπω Ανατολή), ως παθολογικό ορίζουμε ένα score ίσο ή μεγαλύτερο του 3. Σε κάποιες περιπτώσεις, η παρουσία λίγων oρμονοεξαρτώμενων τριχών σε πολλά μέρη του σώματος ταυτόχρονα, επαρκεί για να μας προσδώσει τη διάγνωση της αυξημένης τριχοφυΐας. Σε άλλες περιπτώσεις η παρουσία υπερβολικής τριχοφυΐας σε δύο-τρία σημεία μόνο, επίσης καλύπτει τις ανάγκες της διάγνωσης. Ποτέ όμως, η παρουσία τριχών σε ένα μόνο σημείο του σώματος (πχ πρόσωπο), δεν μπορεί να θεωρηθεί παθολογική από ιατρικής σκοπιάς.

Ο πίνακας των Ferriman και Gallwey, τροποποιημένος το 2008 για τη διεθνή επιστημονική ανασκόπηση Nature Clinical Practice Endocrinology & Metabolism.

Αν και η αυξημένη τριχοφυΐα φαντάζει ως ένα πρόβλημα τοπικό – αισθητικό για τις ασθενείς, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Στις περισσότερες περιπτώσεις παθολογικά αυξημένης τριχοφυΐας, με βάση το Ferriman Gallwey score, αυτή αποτελεί σύμπτωμα ασθένειας. Γι’ αυτό απαιτείται μια εξονυχιστική ενδοκρινολογική διερεύνηση, με τη λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού και την ολοκληρωμένη φυσική εξέταση, ώστε να καταγραφεί η βαρύτητα και η έκταση του προβλήματος. Στη συνέχεια πραγματοποιούνται στοχευμένες ορμονικές μετρήσεις, ώστε να εξακριβωθεί η αιτία του συμπτώματος αυτού και να τεθεί η διάγνωση.

Αν δούμε στατιστικά την αυξημένη τριχοφυΐα, η συχνότερη αιτία (μακράν δεύτερης) είναι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι μια κληρονομούμενη ασθένεια που εκδηλώνεται στην εφηβεία ή στα πρώτα ενήλικα χρόνια της ζωής της γυναίκας, και χαρακτηρίζεται από μια δυσλειτουργία τεσσάρων οργάνων: του ήπατος, του παγκρέατος, των ωοθηκών και των επινεφριδίων. Στο ήπαρ (συκώτι) υπάρχει αντίσταση στην ινσουλίνη, ανεξάρτητα του σωματικού βάρους, με αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων ινσουλίνης από το πάγκρεας, που προσπαθεί να υπερνικήσει την αντίσταση στην ινσουλίνη. Η μεγάλη αυτή ποσότητα ινσουλίνης διεγείρει τις ωοθήκες να παράγουν τοπικά μεγάλες ποσότητες ανδρικών ορμονών, με συνέπεια τη δυσλειτουργία των ωαρίων τους και την αδυναμία εκδήλωσης τακτικής ωορρηξίας. Παράλληλα οι ανδρικές ορμόνες διεγείρουν τους θύλακους των τριχών, μετατρέποντας τις μικρές, μαλακές γυναικείες τρίχες σε τραχείς, πυκνές και μεγάλες ανδρικές. Παράλληλα μπορεί να συνυπάρχει ακμή, απώλεια τριχών από την κεφαλή, παχυσαρκία, διαταραχή του κύκλου ή υπογονιμότητα, ενώ σε μια μικρή μερίδα ασθενών μπορεί να συνυπάρχουν και πολλαπλές μικρές κύστεις στις ωοθήκες, χωρίς αυτό, όμως, να είναι απαραίτητο. Τέλος, συνυπάρχει μια ήπια δυσλειτουργία των επινεφρίδιων, με παραγωγή αυξημένων ανδρικών ορμονών, χωρίς να έχει ξεκαθαρισθεί το γιατί.

Εκτός από το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, μια σχετικά συχνή αιτία αυξημένης τριχοφυΐας είναι οι κληρονομούμενες ανωμαλίες στη λειτουργία των επινεφριδίων, που ονομάζεται συγγενείς επινεφριδιακές υπερπλασίες μη κλασικού τύπου (NCCAH). Τα επινεφρίδια είναι δύο μικροί αδένες που βρίσκονται στην κοιλιά πάνω στους νεφρούς (επί + νεφροί + ίδια=μικρά), που φυσιολογικά, παράγουν ένα μεγάλο αριθμό ορμονών, μέσα από ένα πολύπλοκο πλέγμα ενζύμων και αντιδράσεων. Κάθε ένζυμο έχει την ικανότητα να παίρνει μια ορμόνη και να τη μετατρέπει σε μια άλλη ορμόνη. Όταν ένα ένζυμο στα επινεφρίδια φέρει μετάλλαξη, συνήθως δε δουλεύει σωστά. Σε αυτή την περίπτωση, η ορμόνη στην οποία το ένζυμο επιδρά, συσσωρεύεται στο σώμα. Αρκετές από τις πιο συχνές τέτοιες μεταλλάξεις οδηγούν σε συσσώρευση των ανδρικών ορμονών, με συνέπεια την εμφάνιση αυξημένης τριχοφυΐας, ακμής, ανωμαλιών στον κύκλο και ελαττωμένης γυναικείας γονιμότητας. Όσο και αν οι ασθένειες αυτές είναι πολύπλοκες, η θεραπεία τους είναι απλή και αρκετά επιτυχής, όσον αφορά τη ρύθμιση του κύκλου, της ακμής και της τριχοφυΐας, αν ο ιατρός μας έχει επαρκείς γνώσεις και ικανότητες στο αντικείμενο αυτό. Αντίθετα, το θέμα της γονιμότητας είναι πολύπλοκο και απαιτεί ιδιαίτερα εξειδικευμένες γνώσεις, όπως αυτές που παρέχονται στο ιατρείο μας.

Η τρίτη πιθανότερη αιτία αυξημένης τριχοφυΐας, είναι μια ασθένεια που ονομάζεται ιδιοπαθής υπερανδρογοναιμία ή αλλιώς ιδιοπαθής αυξημένη τριχοφυΐα. Η πάθηση αυτή δεν είναι σαφώς καθορισμένη, αλλά οι μεγαλύτεροι ειδικοί παγκοσμίως θεωρούν ότι αποτελεί μια παραλλαγή του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών. Χαρακτηρίζεται από αυξημένη τριχοφυΐα ανδρικού τύπου με αυξημένες ανδρικές ορμόνες, χωρίς τα υπόλοιπα στοιχεία που συναποτελούν το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών.

Άλλες σπανιότερες αιτίες περιλαμβάνουν την παρουσία αυξημένης προλακτίνης, αυξημένης κορτιζόλης ή αυξημένης αυξητικής ορμόνης. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται εντατικός ορμονικός έλεγχος από τον ενδοκρινολόγο, με πολλαπλές αιματολογικές και απεικονιστικές  εξετάσεις για να τεθεί σωστά η διάγνωση. Σε αυτές τις περιπτώσεις η θεραπεία της υποκείμενης νόσου ρυθμίζει και την αυξημένη τριχοφυΐα, αλλά και τα επιμέρους προβλήματα, που συνεπάγεται η διάγνωση. Εδώ να τονίσουμε, ότι αν η αυξημένη κορτιζόλη και η αυξημένη αυξητική ορμόνη, δε διερευνώνται σε όλες τις ασθενείς, αλλά μόνο αν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα ή ευρήματα κατά την εξέταση από τον ιατρό.

Τέλος, σε σπάνιες περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί κάποια συσχέτιση της αυξημένης τριχοφυΐας με κάποιες παθήσεις θυρεοειδούς, αν και αυτή η σχέση δεν είναι ιδιαίτερα κατανοητή επιστημονικά. Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργία του θυρεοειδούς ελέγχεται στο ιατρείο μας σε κάθε ασθενή.

Όπως είδαμε στην προηγούμενη παράγραφο, οι ορμονικές αιτίες της αυξημένης τριχοφυΐας είναι πολλαπλές. Συνεπώς δεν υπάρχει μία ενιαία θεραπεία για όλες τις ασθενείς. Επίσης, κάποιες ασθένειες είναι δυνητικά ιάσιμες (αυξημένη κορτιζόλη ή αυξητική ορμόνη), ενώ άλλες είναι διά βίου. Αυτό καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρξει μια σωστή, επαρκής και τεκμηριωμένη διερεύνηση της υποκείμενης νόσου εξαρχής, ώστε τα επόμενα βήματα στη θεραπεία να είναι τα κατάλληλα. Υπό προϋποθέσεις, αν μια ασθενής λάβει την ενδεικνυόμενη αγωγή, για ένα επαρκές χρονικό διάστημα (τουλάχιστον ένα έτος ή και περισσότερο), τότε ανεξάρτητα από την αιτία της αυξημένης τριχοφυΐας, μπορούμε να έχουμε σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων.

Στο ιατρείο μας παρέχονται υπηρεσίες του ανώτατου επιπέδου στη διάγνωση των αιτιών της αυξημένης τριχοφυΐας, ενώ η θεραπευτική μας προσέγγιση ακολουθεί τα υψηλότερα διεθνή στάνταρ, σύμφωνα με τις οδηγίες των εγκυρότερων διεθνών επιστημονικών οργανισμών, όπως η Αμερικανική Εταιρία Ενδοκρινολογίας (The Endocrine Society), η Αμερικανική Εταιρία Κλινικής Ενδοκρινολογίας (American Association of Clinical Endocrinologists), και η Εταιρία για τη Μελέτη της Περίσσειας των Ανδρογόνων (Androgen Excess – PCOS Society). Παράλληλα, με τη συνεχιζόμενη έρευνά μας στις παθήσεις που χαρακτηρίζονται από περίσσεια ανδρογόνων, όπως το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, ανακαλύπτουμε και συνδιαμορφώνουμε τις θεραπείες του μέλλοντος στον κλάδο αυτό της Ενδοκρινολογίας. Εγγύηση επιτυχίας της θεραπευτικής μας στρατηγικής, αποτελεί η πολυετής μας ακαδημαϊκή πορεία στα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ, καθώς και η εκπαίδευσή μας στο πρότυπο και μοναδικό παγκοσμίως πρόγραμμα εξειδίκευσης στην υγεία των γυναικών με έμφαση στο Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών στο Northwestern University, Feinberg School of Medicine, του Σικάγο των ΗΠΑ. Ο ιατρός Ρόδης Δ. Παπαρώδης, ήδη από το 2011, συνέγραψε ένα άρθρο, μετά από πρόσκληση στο επίσημο περιοδικό της Αμερικανικής Εταιρίας Κλινικής Ενδοκρινολογίας, όπου ανασκοπεί τις αιτίες, τη διερεύνηση και τη θεραπεία της αυξημένης τριχοφυΐας.