Υπόφυση και Υποθάλαμος

Οι ενδοκρινείς αδένες είναι τα όργανα του σώματος που παράγουν ορμόνες. Οι κυριότεροι εξ αυτών είναι ο θυρεοειδής, οι παραθυρεοειδείς, τα επινεφρίδια, οι ωοθήκες και οι όρχεις. Η παραγωγή των ορμονών όλων αυτών των αδένων είναι ρυθμική, και έχει στόχο να συντηρήσει σε φυσιολογικά επίπεδα, τη λειτουργία όλων των οργάνων του ανθρώπινου σώματος. Για να αποφύγουμε διαταραχές στην έκκριση των ορμονών του σώματός μας, το σώμα μας δημιουργήθηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε κανένας ενδοκρινής αδένας να μην μπορεί να αποφασίσει μόνος του πόση ορμόνη θα φτιάξει και θα βγάλει στην κυκλοφορία. Αντίθετα δημιουργήθηκε ένα πλέγμα ενδοκρινών αδένων που φροντίζει ώστε όλοι οι ενδοκρινείς αδένες να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, και να φροντίζουν για την ιδανική λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Στην κεφαλή όλων αυτών των αδένων, βρίσκεται ένα σύστημα ελέγχου στον εγκέφαλο, που εντοπίζεται πίσω από τα μάτια, και ονομάζεται υποθάλαμος και υπόφυση. Αυτές οι δύο περιοχές καθορίζουν το ρυθμό και την ποσότητα που παράγεται για κάθε ορμόνη του ανθρώπινου σώματος. Για να το επιτύχουν αυτό, εκκρίνουν έναν μεγάλο αριθμό ορμονών, που στέλνουν τα κατάλληλα μηνύματα στους υπόλοιπους ενδοκρινείς αδένες.

Το σύστημα υποθαλάμου – υπόφυσης ρυθμίζει κεντρικά την παραγωγή των ορμονών πολλών ενδοκρινών αδένων που παίζουν σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η παραγωγή της ορμόνης TSH, που είναι ο κεντρικός ρυθμιστής της λειτουργίας του θυρεοειδούς, η παραγωγή της ορμόνης ACTH, που είναι ο κεντρικός ρυθμιστής της λειτουργίας των επινεφριδίων, της αυξητικής ορμόνης, που είναι ο κεντρικός ρυθμιστής της έκκρισης της ορμόνης IGF-1, καθώς και των γοναδοτροπινών (LH, FSH) που είναι οι κεντρικοί ρυθμιστές της λειτουργίας των ωοθηκών και όρχεων, και της παραγωγής των ορμονών του φύλου από αυτούς.

Η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα ρυθμίζεται από την ορμόνη TSH, μιας σημαντικής ορμόνης που παράγουν τα θυρεότροπα κύτταρα της υπόφυσης.  Η ανεπάρκεια της ορμόνης TSH μπορεί να οδηγήσει σε ελαττωμένη έκκριση των ορμονών του θυρεοειδούς, προκαλώντας μια ασθένεια που ονομάζεται κεντρικός υποθυρεοειδισμός ή δευτεροπαθής υποθυρεοειδισμός (διαβάστε περισσότερα για τον υποθυρεοειδισμό στο ειδικό άρθρο μας, εδώ). Ο υποθυρεοειδισμός είναι μια ασθένεια που επιβραδύνει τον μεταβολισμό και διευκολύνει την αύξηση του σωματικού βάρους και την εναπόθεση λίπους. Επίσης αυξάνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, καθώς και τις συγκεντρώσεις της κακής χοληστερίνης (LDL χοληστερίνη) και των τριγλυκεριδίων (διαβάστε περισσότερα για τις παθήσεις της χοληστερίνης στο ειδικό άρθρο μας, εδώ). Συνεπώς, η διαταραχή αυτού του συστήματος της υπόφυσης, συσχετίζεται σημαντικά με τον κίνδυνο της παχυσαρκίας.

Η λειτουργία των επινεφριδίων ρυθμίζεται από την ACTH, μια σημαντική ορμόνη που παράγουν τα κορτικότροπα κύτταρα της υπόφυσης.  Κάποιες ασθένειες του υποθαλάμου και της υπόφυσης μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη παραγωγή ACTH, με συνέπεια να αυξηθεί η έκκριση της κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται νόσος Cushing. Η περίσσεια της κορτιζόλης στην ασθένεια αυτή, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την υγεία. H νόσος Cushing διαταράσσει πολλές σωματικές λειτουργίες, μεταξύ των οποίων είναι ο μεταβολικός ρυθμός, η αντίσταση στην ινσουλίνη, η εναπόθεση λίπους στο σώμα, ο μεταβολισμός της γλυκόζης και των λιπιδίων. Συνεπώς, η γρήγορη διάγνωση και ορθή αντιμετώπιση της νόσου Cushing μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά οφέλη στον μεταβολισμό και το σωματικό βάρος των ασθενών. Παρόμοιες συνέπειες μπορεί να έχει και η αυτόνομη παραγωγή κορτιζόλης από τα επινεφρίδια, ανεξάρτητα από την υπόφυση. Αυτή η πάθηση ονομάζεται σύνδρομο Cushing (διαβάστε περισσότερα για τις διαταραχές των επινεφριδίων και την νόσο Cushing, εδώ).

Η αυξητική ορμόνη καθορίζει την φυσιολογική ανάπτυξη του ανθρώπινου σώματος κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, κυρίως στην παιδική και εφηβική ηλικία, αν και έχει συνδεθεί στην σκέψη των περισσότερων ανθρώπων με το τελικό ύψος που φτάνει κάθε άνθρωπος. Η αυξητική ορμόνη  παράγεται από τα σωματότροπα κύτταρα της υπόφυσης και διεγείρει την παραγωγή της σωματομεδίνης C (IGF-1) από το συκώτι. Η ορμόνη αυτή μπορεί να αυξηθεί στο αίμα αν ένας καλοήθης όγκος (αδένωμα) παράγει περισσότερη από όση χρειάζεται το σώμα μας, καθώς και σε άλλες αρκετά σπάνιες ασθένειες. Η παρουσία περισσής αυξητικής ορμόνης ονομάζεται  Ακρομεγαλία, όταν διαγνωσθεί στην ενήλικο ζωή και Γιγαντισμός, όταν διαγνωσθεί στην παιδική ηλικία (διαβάστε περισσότερα στο ειδικό άρθρο μας, εδώ). Η περίσσεια της αυξητικής ορμόνης προκαλεί σημαντικές διαταραχές στον μεταβολισμό, με τάση αύξησης του σωματικού βάρους, διαταραχής των λιπιδίων και αντίσταση στην ινσουλίνη. Η διάγνωση της νόσου αυτής καθυστερεί σημαντικά στους περισσότερους ασθενείς, λόγω της σπανιότητάς της και του χαμηλού δείκτη υποψίας μεταξύ των περισσότερων κλινικών ιατρών. Η έγκαιρη διάγνωση και ορθή αντιμετώπιση της Ακρομεγαλίας μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά οφέλη στον μεταβολισμό και το σωματικό βάρος των ασθενών.

Η περιοχή υποθαλάμου-υπόφυσης εμφανίζει συχνά δομικές και λειτουργικές ανωμαλίες, όπως καλοήθεις και κακοήθεις όγκους, φλεγμονώδεις παθήσεις, λοιμώξεις και αυτοάνοσες ασθένειες. Αρκετοί άνθρωποι εμφανίζουν αιμορραγίες στον εγκέφαλο που επηρεάζουν το σύστημα υποθαλάμου – υπόφυσης ή βλάβες της περιοχής σε περίπτωση τραύματος. Ακόμα και αν οι ασθένειες αυτές δεν διαταράξουν σημαντικά την παραγωγή των ορμονών της υπόφυσης, μπορούν να οδηγήσουν σε ανωμαλίες του μεταβολισμού, αντίσταση στην ινσουλίνη και σημαντική αύξηση βάρους. Παρόμοια εικόνα παρατηρείται και μετά από νευροχειρουργικές παρεμβάσεις ή ακτινοθεραπεία στο σύστημα υποθαλάμου-υπόφυσης. Το σύνδρομο αύξησης του σωματικού βάρους σε περίπτωση βλάβης του υποθαλάμου, ονομάζεται υποθαλαμική παχυσαρκία (hypothalamic obesity). Επειδή ο ακριβής μηχανισμός σε αυτές τις περιπτώσεις δεν έχει διαλευκανθεί πλήρως, καλύτερη θεραπεία είναι η άμεση έναρξη υγιεινοδιαιτητικών παρεμβάσεων σε κάθε ασθενή με τέτοια βλάβη, ώστε να προλάβουμε την αύξηση του βάρους και την επιδείνωση του μεταβολισμού.

Στο ιατρείο μας κατανοούμε τη βαρύτητα και τη σημασία των ορμονικών διαταραχών του κεντρικού νευρικού συστήματος, και προσπαθούμε να παράσχουμε φροντίδα εφάμιλλη των μεγαλύτερων παγκόσμιων ιατρικών κέντρων. Σε κάθε περίπτωση ακολουθούμε τα νεότερα ερευνητικά δεδομένα, και τις κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστημονικών οργανισμών (The Endocrine Society, American Association of Clinical Endocrinologists, Pituitary Society). Εγγύηση για την επιτυχία της θεραπευτικής μας στρατηγικής αποτελεί η μακροχρόνια ακαδημαϊκή μας πορεία και εκπαίδευση στα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ (Northwestern University, Feinberg School of Medicine, Chicago, IL, και University of Wisconsin School of Medicine and Public Health, Madison WI), η ακαδημαϊκή μας σταδιοδρομία (University of Toledo College of Medicine and Life Science, Toledo, OH) και η συνεχής έρευνα και συνεργασία μας σε όλους τους τομείς της Ενδοκρινολογίας με τα μεγαλύτερα κέντρα αναφοράς παγκοσμίως.

Για περισσότερη ενημέρωση σε θέματα μεταβολισμού, διαβάστε τα ειδικά άρθρα μας, εδώ, ενώ για θέματα παχυσαρκίας διαβάστε τα αντίστοιχα άρθρα μας, εδώ. Για περισσότερες πληροφορίες για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και των νοσημάτων που προέρχονται από αυτή την ασθένεια, επικοινωνείτε με το ιατρείο μας, εδώ.